Μπορεί στην 7η τέχνη, τα κομπιούτερ να είχαν νοημοσύνη ήδη από το 1968, όταν ο Κιούμπρικ σκηνοθετούσε το «2001: H Οδύσσεια του Διαστήματος», όμως στην πραγματική ζωή οι μηχανές δεν έχουν -ακόμη- συναισθήματα. Αντιθέτως, τα αυτοκίνητα που βλέπαμε εδώ και δεκαετίες από ταινίες Sci Fi μέχρι σειρές τύπου «Ιππότης της ασφάλτου» να κινούνται χωρίς οδηγό, αποτελούν πραγματικότητα. Ακόμη και στην Ελλάδα, έστω και πιλοτικά.
Ήδη από τις αρχές της άνοιξης, τα Τρίκαλα αποτελούν μια από τις πέντε ευρωπαϊκές περιοχές όπου δοκιμάζονται τα αυτοματοποιημένα λεωφορεία χωρίς οδηγό. Ως εδώ, όλα ωραία. Με βάση τη λογική ότι στο μέλλον είναι πολύ πιθανό τα αυτοματοποιημένα οχήματα να μπουν σε κάποιο βαθμό στη ζωή μας, τι γίνεται σε περίπτωση ενός αναπόφευκτου ατυχήματος;
Γιατί, μπορεί αυτά τα οχήματα να είναι προγραμματισμένα να προλαμβάνουν τα ατυχήματα, όμως σε κάποιες περιπτώσεις αυτό θα είναι αδύνατο να συμβεί, ειδικά μέσα σε ένα αστικό περιβάλλον, όπου οι αστάθμητοι παράγοντες είναι πολύ περισσότεροι. Ένα ζώο που πετάγεται μπροστά στο αυτοκίνητο ή ένα προπορευόμενο όχημα που αλλάζει απότομα πορεία, είναι δύο πιθανές τέτοιες περιπτώσεις.
Ένας άνθρωπος, θα αντιδράσει ενστικτωδώς σε έναν ξαφνικό κίνδυνο, όμως ένα αυτοματοποιημένο όχημα, κατευθύνεται μέσω software, ελέγχει συνεχώς το περιβάλλον γύρω του και οι επιλογές που κάνει, γίνονται σε κλάσματα του δευτερολέπτου, με γνώμονα τις όσο το δυνατόν μικρότερες συνέπειες. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο ποιες θα είναι αυτές οι επιλογές – σε μια δύσκολη περίπτωση – όπου εγείρονται ζητήμα ηθικής.
Τι θα συμβεί αν ένα τέτοιο αυτοκίνητο χρειαστεί να πάρει μια απόφαση, όπως να συγκρουστεί με ένα από δύο αντικείμενα, π.χ. με ένα SUV της Volvo ή ένα Toyota Yaris; Αν είναι προγραμματισμένο να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά που θα προκαλέσει (στις ανθρώπινες ζωές, όχι την υλική), θα πρέπει να επιλέξει το Volvo. Ένα βαρύτερο αυτοκίνητο θα απορροφήσει μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας της πρόσκρουσης, ενώ επιπλέον, είναι λογικό να επιλέξει το αυτοκίνητο ενός κατασκευαστή που φημίζεται για το επίπεδο ασφάλειας.
Εδώ όμως δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με φυσική. Το να προγραμματίζεις ένα αυτοκίνητο να -προτιμά να- συγκρούεται με συγκεκριμένα «αντικείμενα», είναι κάτι σαν τον αλγόριθμο στοχοποίησης που χρησιμοποιούν τα στρατιωτικά οπλικά συστήματα. Και όπως είναι κατανοητό, το γεγονός αυτό οδηγεί τον συγκεκριμένο κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας σε επικίνδυνα νομικά και ηθικά μονοπάτια.
Στο παραπάνω παράδειγμα, θα μπορούσαμε να γενικεύσουμε λέγοντας πως το αυτοματοποιημένο όχημα, θα ήταν προγραμματισμένο να επιλέγει τα οχήματα μεγάλων διαστάσεων έναντι των μικρών, σε μια αναπόφευκτη σύγκρουση. Οι ιδιοκτήτες τέτοιων οχημάτων θα «στοχοποιούνταν», έχοντας κάνει το σφάλμα να επιλέξουν ένα ασφαλές αυτοκίνητο ή ένα αυτοκίνητο που εξυπηρετεί τις αυξημένες μεταφορικές τους ανάγκες. Δεν ακούγεται και τόσο δίκαιο, έτσι;
Βαγγέλης Φακατσέλης
